Ελλάδα

Το Ζαγόρι είναι περιοχή στην οροσειρά της Πίνδου, στην Ήπειρο, στη βορειοδυτική Ελλάδα. Στην περιοχή υπάρχουν 46 οικισμοί τα αποκαλούμενα Ζαγοροχώρια, τα οποία είναι διάσπαρτα στους πρόποδες και τις πλαγιές της Πίνδου. Το πολιτιστικό τοπίο του Ζαγορίου, μετά και από μελέτες μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO το 2023, κυρίως χάρη στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική τους όπου είναι ταυτισμένη με το φυσικό περιβάλλον. Καρδιά του Εθνικού Δρυμού Βίκου-Αώου, το Φαράγγι του Βίκου είναι το μεγαλύτερο και πιο γραφικό από τα φαράγγια του Ζαγορίου. Το Φαράγγι του Βίκου συλλέγει τα νερά πολλών μικρών ποταμών που καταλήγουν στον ποταμό Βοϊδομάτη, που ρέει μέσα στο φαράγγι. Το Φαράγγι του Βίκου με 990 μέτρα βάθος είναι ένα από τα βαθύτερα στον κόσμο, στην πραγματικότητα το βαθύτερο σε αναλογία με το πλάτος του. Η πρώτη μαρτυρία ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή χρονολογείται πριν 17.000 ως 10.000 χρόνια. Σημαντικά επιπαλαιολιθικά τεχνουργήματα έχουν ανασκαφεί από το Σπήλαιο Κλειδί στις όχθες του Βοϊδομάτη. Στην αρχαιότητα η περιοχή του Ζαγορίου κατοικείτο από τους Τυμφαίους και αποτέλεσε τμήμα του αρχαίου ελληνικού βασιλείου των Μολοσσών, που στην ύστερη κλασική εποχή επικράτησε σε όλη την Ήπειρο.Το πέρασμα των Σλάβων κατά την πρώιμη Βυζαντινή περίοδο πιστοποιείται από πολλά τοπωνύμια και την ίδια άλλωστε την ονομασία της περιοχής. Υπό τη Βυζαντινή αυτοκρατορία το Ζαγόρι προσείλκυε κατά καιρούς ομάδες στρατιωτών, που έχτιζαν χωριά και εγκαθίσταντο εκεί. Το 1431, μετά τη συνθήκη με το Σινάν Πασά, δημιουργήθηκε το Κοινόν των Ζαγορισίων. Στην πραγματικότητα, από το 1430 οι Τούρκοι κατέκτησαν την Ήπειρο. Μετά την ένωση με την Ελλάδα, μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, η μετανάστευση προς τα Ελληνικά αστικά κέντρα αποψίλωσε το Ζαγόρι. Το Ζαγόρι έφερε το κύριο βάρος της Ιταλικής επίθεσης στην Ελλάδα το 1940. Η περιοχή επηρεάσθηκε επίσης από τις συγκρούσεις μεταξύ των Γερμανών και των ανταρτών του Ναπολέοντα Ζέρβα κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η λέξη Ζαγόρι προέρχεται από την Σλαβική πρόθεση Za που σημαίνει «πίσω» και το ουσιαστικό gora που σημαίνει «βουνό». Στην αρχαιότητα εικάζεται ότι η περιοχή ονομάζονταν «Παροραία», και οι κάτοικοί της «Παροραίοι», δηλαδή αυτοί που ζουν πίσω από τα όρη.

Πάνω από 2.000 είδη και υποείδη χλωρίδας έχουν καταγραφεί στο Ζαγόρι. Το χαρακτηριστικό του φυσικού οικοσυστήματος είναι η πλούσια βιοποικιλότητα του. Από τα 2000 περίπου είδη της χλωρίδας, που φιλοξενεί η Ήπειρος, τα περισσότερα μπορούν να βρεθούν στο Ζαγόρι. Η περιοχή δε, που φιλοξενεί αναλογικά τα περισσότερα είδη, είναι αυτή της χαράδρας του Βίκου. Κυρίαρχη θέση στη χλωρίδα του Ζαγορίου στα μεγάλα υψόμετρα κατέχουν τα κωνοφόρα: Abies borisii-regis (έλατο) και Pinus nigra (μαύρη πεύκη), ενώ υπάρχουν αρκετά άτομα Taxus baccata (ήμερος έλατος, ίταμος). Από τα δένδρα και τους θάμνους ξεχωρίζoυν τα: Fagus sylvatica (οξυά) Carpinus betulus (γαύρος), Ostrya carpinifolia (όστρια), Tiliatomentosa (φιλύρα, τίλιο), Cornus mas (κρανιά), Ilex aquifolium (αρκουδοπούρναρο), Aesculus hippocastaneus (Ιπποκαστανιά), Corylus avellana (φουντουκιά), Juglans regia (καρυδιά), αρκετά είδη βελανιδιάς και πουρναριών. Η χλωρίδα του Ζαγορίου περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών όπως τα: Sideritis scardica (τσάι του βουνού), Origanum vulgare (ρίγανη), Melissa officinalis (μελισσοβότανο), Salvia officinalis (φασκόμηλο), Thymus cherlerioides (θυμάρι), Hypericumperforatum (βάλσαμο), Teucrium pollium (αγαποβότανο), Artemisia absinthium (αψιθιά), Mentha piperita (μέντα) και πολλά άλλα.

Η πανίδα της περιοχής του Ζαγορίου είναι πολύ πλούσια, τόσο σε αριθμό ειδών, όσο και σε σπάνια είδη. Στους ποταμούς Αώο και Βοϊδομάτη έχουν βρεθεί συνολικά επτά είδη ψαριών. Στις λιμνούλες, στα ρυάκια και στα ποτάμια της περιοχής έχουν καταγραφεί δεκαεννέα είδη αμφιβίων και ερπετών. Στην περιοχή ζουν, επίσης, εκατοντάδες είδη εντόμων εκ’ των οποίων μόνο οι πεταλούδες έχουν μελετηθεί επαρκώς. Σπάνια πουλιά θεωρούνται τα εξής: ασπροπάρης (Neophoron percnopterus), βουνοπαπαδίτσα (Parus montanus), μαυροτσικλιτάρα (Dryocopus martius), νεροκότσυφας (Cinclus cinclus), όρνιο (Gyps fulvus), πετρίτης (Falco peregrinus), ποντικοβαρβακίνα (Buteo buteo), σταυραετός (Hieraetus pennatus), φιδαετός (Circaetus gallicus), χιονοτσιχλα (Turdus torquatus), χρυσαετός (Aquila chrysaetos), και χρυσογέρακας (Falco biarmicus). Συνολικά στην περιοχή έχουν καταγραφεί 110 είδη πουλιών. Όσον αφορά τα θηλαστικά στην περιοχή έχουν καταγραφεί αρκετά είδη χειρόπτερων, τρωκτικών και εντομοφάγων, όπως και όλα σχεδόν τα μεγαλύτερα είδη που ζουν στην χώρα μας. Αυτά είναι τα εξής: αγριόγατος (Felis sylvestris), αγριογούρουνο (Sus scrofa), αλεπού (Vulpes vulpes), αγριογιδο (Rupicapra rupicapra balcanica), αρκούδα (Ursus arctos), ασβός (Meles meles), βίδρα (Lutra lutra), ζαρκάδι (Capreolus capreolus), λαγός (Lepus capensis), λύκος (Canis Lupus) και σκαντζόχοιρος (Erinaceus concolor).